Chùa Tiên Châu - Địa chỉ: ấp Bình Lương, xã An Bình, huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long.

Chùa Tiên Châu đã được Bộ văn hóa Thông tin xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia (quyết định số: 3211-QĐ/BT, ngày 12/12/1994), loại hình kiến trúc nghệ thuật.   - Chùa Tiên Châu tọa lạc tại: Ấp Bình Lương, xã An Bình, huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long.           - Tên thường gọi: chùa Di Đà, chùa Tiên Châu, chùa Tô Châu           - Tên chữ: Tiên Châu Cổ Tự             *  Những giai thoại, huyền sử về di tích:             Theo lời thuật của ban hội tự chùa Tiên Châu, chùa Tiên Châu lúc sơ khai là một cái am vách lá đơn sơ, lúc bấy giờ có bà Hồ Ngươn Thu (ni sư Diệu Thiện (1840 - 1923) người làng An Thành đã bỏ tiền của ra mua gỗ, vật liệu để sửa chữa từ cái am thành chùa mới khang trang.           Chùa Tiên Châu lúc sơ khai có tên là chùa Di Đà, nơi tọa lạc trước kia gọi là cù lao Dưa, nay là cù lao An Thành, cư dân hai làng Bình Lương và An Thành cư ngụ. Khi xưa cù lao còn là một vùng thanh vắng, đất rộng người thưa, cảnh vật u nhàn. Một đêm trăng sáng, có người dân trong làng nhìn thấy một cảnh huyền ảo: ngoài bãi bồi một đoàn thiếu nữ kiều diễm thướt tha gieo mình xuống tắm, ánh trăng vàng long lanh mặt nước. Người nông dân rón rén tiến lại gần, phút chốc đoàn giai nhân thoát biến đâu mất cả. Từ đó tin đồn của người dân ấy lan ra trong vùng. Mọi người đổ xô đi xem, nhưng không thấy tiên, bởi chỉ những đêm trăng sáng, những nàng tiên mới xuất hiện, nhưng xuất hiện thoạt ẩn thoạt hiện, lại thêm có ngư ông đưa tin đã nhận thấy có nhiều dấu chân lạ trên bãi bồi, do đó dân chúng trên cù lao Dưa tin chắc có sự huyền bí “tiên nữ giáng trần”.  Do đó, bãi sông này được đặt tên là Bãi Tiên (Tiên Châu) hay bãi Bích Trân. Chùa Di Đà được người dân ở đây gọi là Tiên Châu hoặc Tô Châu vì lấy theo thắng tích “tiên nữ giáng trần”. Vùng đất này lại có nhiều rạch lớn, rạch nhỏ, ghe thuyền có thể đi tắt qua lại nên còn tên là bãi Bát Tân (có nghĩa là đi bốn phương tám hướng). Chùa Di Đà ở tại thắng cảnh đẹp như xứ lụa Tô Châu nên còn có tên là chùa Tô Châu.           Nhà thơ Nguyễn Hữu Đức có bài thơ vịnh chùa được hầu hết các khách văn chương tán thưởng:           “Tiên Châu giăng nước Vĩnh Long thành           Đây rộn rực nhiều đó vắng tanh Khuất nước cỏ cây nhà trắng trắng           Chia hai trời nước liễu xanh xanh           Cảnh người trời nước ba thằng mục           Chùa Phật hôm mai một tiếng kình           Danh lợi vì đây lòng chẳng tưởng           Bốn mùa phong cảnh chẳng ai tranh”            2. Sự kiện lịch sử:            Căn cứ vào linh vị trên bàn thờ tổ thì chùa Tiên Châu có từ thời hòa  thượng Giác Nguyên. Hòa thượng Giác Nguyên là đệ tử kế thừa của Thiền sư Liễu Quán, xét về niên kỷ vai vế, Hòa thượng Giác Nguyên trong môn phái Liễu Quán thì chúng ta có thể khẳng định hoà thượng Giác Nguyên sinh vào  đầu thế kỷ XVIII và đến vùng đất Long Hồ vào thập niên 1740 – 1750, như vậy chùa Tiên Châu có cách đây khoảng 250 năm. Từ cái am hình thức đơn sơ qua nhiều lần tôn tạo chùa mới khang trang đến ngày hôm nay. Hòa thượng Giác Nguyên trụ trì chùa Tiên Châu từ năm 1750 – 1801 được 51 năm thì Hòa thượng viên tịch, cho đến nay có 16 lần truyền thừa lần lượt kẻ truyền người nối thay nhau lo Phật sự.   Ngoài ra, trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp - Mỹ, chùa Tiên Châu là nơi thường xuyên lui tới của cán bộ cách mạng.  Theo lời kể của ông Tô Văn Trí:   Chùa Tiên Châu nằm đối diện với dinh Tỉnh trưởng Vĩnh Long, cách con sông Cổ Chiên, xung quanh cây cối cây cối rậm rạp rất thuận tiện cho cán bộ hoạt động.   - Trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp: là nơi thường xuyên lui tới của cán bộ Việt Minh, trong đó có ông Nguyễn Văn Nuôi (Hai Nuôi, bí danh là Danh) là xã đội trưởng xã An Bình. Một lần, lính dân vệ xã An Bình ruồng bố, bao vây chùa Tiên Châu, lúc này ông Nguyễn Văn Nuôi đang ở trong chùa. Ông Nuôi đã vào phía sau tượng Phật Di Lạc trú ẩn. Bọn địch không phát hiện được, ông Nuôi được an toàn.  -  Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ: Thời gian này, ông Tô Văn Trí là Bí thư xã An Bình. Từ năm 1956 đến tháng 10/1968, ông Trí cùng hai du kích là Ba Cầm và Nguyễn Văn Be thường xuyên bám trụ ở chùa. Ngoài ra, còn có bà Hai Thanh, bà Huỳnh Kim Phụng (Tám Phụng) trong công tác thường xuyên đến chùa. Cán bộ Huyện ủy huyện Châu Thành sử dụng chùa làm địa điểm họp bàn kế hoạch tấn công địch, trừ gian diệt tà, vận động nhân dân đóng đảm phụ… Sau cuộc tấn công và nổi dậy tết Mậu Thân (1968), địch cho đóng đồn trước cổng chùa (tại địa điểm nay là trường tiểu học An Bình B). Vì vậy cán bộ cách mạng không còn lui tới chùa cho đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng 30/4/1975.            - Giá trị lịch sử:   Di tích có từ năm 1740 – 1750 là am nhỏ qua nhiều lần trùng tu sửa chữa có vóc dáng như ngày hôm nay, nhưng vẫn là ngôi chùa cổ xưa nhất ở Vĩnh Long. Cảnh đẹp thiên nhiên được kết hợp hài hòa, hai cội bồ đề tả và hữu di tích cành lá sum suê, cây cảnh được sắp xếp khéo léo. Mặt chánh điện trông ra sông Cổ Chiên.  Chùa Tiên châu được xây dựng trên vùng đất có không khí tĩnh mịch, cây cối tốt tươi. Vùng đất này lại có nhiều rạch lớn, rạch nhỏ, ghe thuyền có thể đi tắt qua lại nên còn tên là bãi Bát Trân. Bên cạnh đó, với sự tích “Tiên nữ giáng trần”, vùng đất này còn được gọi là Bãi Tiên (Tiên Châu). Từ khi xây dựng chùa có tên là chùa Di Đà, sau đó được gọi theo tên của vùng đất nên đổi thành chùa Tiên Châu và phong cảnh vùng đất đẹp như xứ lụa Tô Châu nên còn có tên là chùa Tô Châu.            -Về giá trị văn hóa, nghệ thuật:  Chùa Tiên Châu xây dựng theo kiểu xếp đọi, có bốn gian: tiền điện, chánh điện, trung điện, hậu tổ. Mái lợp ngói âm dương (đại tiểu). Đầu đao có có phù điêu hoa sen. Mái chùa không cong nhưng hình dáng cong của cụm hoa sen tạo nên hiệu quả tạo cảm giác về độ cong của mái chùa. Cột, kèo, xuyên, trính bằng danh mộc. Trính lục lăng, kèo vỏ đậu. Đầu kèo chạm hình rồng cách điệu dây lá. Điểm đặc biệt kiến trúc của chùa Tiên Châu là tiền điện. Mặt chính diện của chùa được xây dựng theo kiểu “thượng lầu hạ hiên”. Trên lầu có ba ngôi tháp. Đây là điểm khác biệt của chùa Tiên Châu với những ngôi chùa khác trong tỉnh. Chùa Tiên Châu tuy không có nhiều bao lam, hoành phi, câu đối nhưng những hoành phi, thủ quyển, bao lam, câu đối, khám thờ của chùa thể hiện trình độ tay nghề của nhệ nhân. Các hiện vật được chạm khắc tinh vi khéo léo, sơn son thếp vàng rực rỡ. Bao lam Thập Bát La Hán được chạm trổ nhiều lớp, các vị La Hán được chạm trổ với nhiều tư thế khác nhau. Mặt khám thờ chạm chạm đề tài cây cỏ, hoa lá, muôn thú rất sinh động. Các câu đối ngợi ca phật pháp, giáo hóa con người hướng thiện. Trong đó, người xưa sử dụng lối chơi chữ hóan thủ, hóan trung ghép thành tên chùa, tên vùng đất.             Ngoài ra, chùa Tiên Châu còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị. Trong đó, đáng kể nhất là các pho tượng bằng gỗ, bằng đất nung có niên đại từ thế kỷ XIX. Đặc biệt nhất là hai tượng Phật Di Đà, Di Lặc bằng đất nung hết sức uy nghi, cổ kính và có giá trị nghệ thuật cao .  Hàng năm, khách trong và ngoài nước đến chiêm bái rất đông. Bên cạnh đó, chùa còn tổ chức thuyết pháp cho phật tử hướng họ đến “chân - thiện - mỹ” để xã hội ngày càng tốt đẹp hơn. Và nhà chùa cùng các nhà hảo tâm đóng góp giúp đỡ vật chất cho người nghèo trong và ngoài xã An Bình.             Ngoài ra, chùa còn là nơi bảo vệ và giúp đỡ các chiến sĩ cách mạng địa phương hoạt động qua hai thời kỳ chống Pháp và chống Mỹ./. Thực hiện: Thanh Huyền

http://longho.vinhlong.gov.vn